Artykuł opisuję pierwszą, już nieaktualną, wersję klasyfikacji. Zawiera jednak dyskusję i założenia, które są istotne do wyznaczania późniejszych klasyfikacji.

Na naszej Rowerowej Mapie Polski http://siecrowerowa.pl rysujemy odcinki dróg  i oznaczamy ich bezpieczeństwo oraz komfort jazdy. W tym artykule opisujemy przyjętą klasyfikację oraz jej założenia.

Zdjęcia: Wojciech Twardy

Po co klasyfikacja?

W ramach projektu Sieć Rowerowa mamy dwa cele:

1. Stworzyć Rowerową Mapę Polski, która pokazuje drogi i ścieżki nadające się na rower oraz ich jakość i walory
2. Wśród dostępnych dróg wyznaczyć spójne Sieci Tras Rowerowych

Przypomnijmy, że mając na myśli Sieć Tras Rowerowych, nie mówimy o losowym zbiorze dróg czy znakowanych szlaków, tylko o starannie zaprojektowanej regularnej sieci połączonych ze sobą odcinków dróg, bezpiecznych i w miarę możliwości atrakcyjnych turystycznie. Więcej o koncepcji Sieci Tras tutaj: Co to jest STR?:

Jak opisać drogę

Drogę na rower można opisać bardzo wieloma parametrami, które mogą być istotne dla rowerzysty:
Rodzaj nawierzchni oraz jakość nawierzchni w znacznym stopniu decydują o komforcie oraz zasięgu jazdy.  Oddalenie od ruchu samochodowego oraz natężenie tego ruchu wpływa zarówno na bezpieczeństwo (możliwość potrącenia) jak i komfort jazdy (hałas i spaliny). Podjazdy i nachylenie trasy mają znaczenie dla wysiłku.  W przypadku turystyki istotne znaczenie ma również otoczenie, walory krajobrazowe i przyrodnicze.

Odnotujmy w tym miejscu, że ważność poszczególnych parametrów zależy od indywidualnych potrzeb rowerzystów. Inne wymagania będzie mieć rowerowa rodzina na niedzielnej wycieczce, inne szosowcy, „sakwiarze”, inne osoby traktujące rower jako szybki środek transportu.

Żeby jeszcze bardziej utrudnić sprawę, część z parametrów bywa złożona i niejednoznaczna. Jakość nawierzchni można rozumieć na różne sposoby: dla jednych najbardziej uciążliwe będzie jeśli koła grzęzną, dla innych kiedy trzęsie lub koło skacze na dziurach albo uderza w korzenie. Wąska ścieżka wśród bujnej roślinności może być atrakcją – lub też zniechęcać pokrzywami. Ścieżka ulokowana na brzegu stromej skarpy lub kanału może być interesująca dla dorosłych, ale przyprawi o dreszcze rodziców z dziećmi. Dla niektórych pokonanie rowerem schodów lub podprowadzenie roweru pod stromiznę nie stanowi problemu i będzie „opłacalną” alternatywą dla długiego objazdu. Dla tych objuczonych sakwami – niekoniecznie.

Atrakcyjność krajoznawcza bywa subiektywna i nie musi ograniczać się tylko natury: dla niektórych atrakcyjne widokowo mogą być stare dzielnice miast, okolice portów, lub nowa, ciekawa architektura. Przyroda to nie tylko odludne pola i lasy pełne ptaków i kwiatów poza miastem, ale także zaprojektowane z rozmachem miejskie parki i ogrody. A oprócz samochodów możliwe są również inne źródła hałasu lub zanieczyszczeń, o czym szybko się przekonamy jadąc obok fabryki lub wysypiska odpadów…

I można by tak jeszcze długo snuć rozważania… czas więc na szczyptę realizmu.

Ograniczenia i kompromis

Miło byłoby mieć wszystkie wymienione dane. Część z nich można pobrać lub wydedukować z istniejących źródeł takich jak openstreetmap.org, większość jednak nie istnieje w stanie wolnym i dostępnym dla nas. Ktoś (czytaj: my lub osoby, które zechcą nam pomóc) musi te dane zebrać, wprowadzić, zweryfikować, a potem jeszcze aktualizować. Im jest ich więcej, tym większe  ryzyko, że zabraknie czasu i energii.

Z drugiej strony: jeśli danych będzie za mało, będą za mało użyteczne lub wartościowe tylko dla jednej grupy rowerzystów.

Opis parametrów

Ostatecznie narodził się taki oto tymczasowy schemat wg którego wstępnie oznaczyliśmy drogi w ramach inwentaryzacji.

Uwaga: przyjęty schemat jest bardzo wstępny, arbitralny i  wymagać będzie ulepszeń.

Rodzaj nawierzchni:

• asfalt, beton
• bruk, płyty (trzęsie i stuka)
• grunt (ziemia, utwardzona lub lub nie)
• piasek, kamienie (nawierzchnia sypka – koła grzęzną)

Jakość nawierzchni:

• nieprzejezdna (przeciętny rowerzysta musi prowadzić lub nosić rower)
• zła (np. duże dziury, grzęznący piach, korzenie)
• słaba
• średnia
• db
• bdb (gładki asfalt lub beton)
• super (tak gładka że nadaje się na rolki)

Ponieważ duża ilość kolorów na mapie jest nieczytelna, na mapie pokazana jest uproszczona jakość: kategoria nieprzejezdna została połączona ze zła, słaba ze średnią, pozostałe oznaczone jako dobre.

Układ drogi

• osobna ścieżka dla rowerów (lub droga np. leśna gdzie samochodów nie ma)
• wspólnie z pieszymi (ciągi pieszo-rowerowe i chodniki z dopuszczeniem rowerów)
• pas rowerowy (wydzielony na jezdni z samochodami; także kontrapas)
• wspólnie z samochodami (czyli normalna droga, ulica)
• zakaz ruchu rowerem (chcemy pokazać także gdzie nie należy jeździć)

Natężenie ruchu samochodowego

• brak ruchu (drogi z zakazem ruchu samochodów lub dostępne tylko dla służb leśnych itp. Uwaga: wydzielona ścieżka rowerowa wzdłuż ulicy nie wpada w tę kategorię – hałas)
• znikomy (np. boczna droga gdzieś na odludziu, samochód raz na 10 minut)
• mały (typowo: drogi osiedlowe, poboczne szosy daleko od terenów zasiedlonych, przykładowo samochód na minutę)
• średni (kilka samochodów na minutę)
• duży (samochody jadą ciągiem)

Subiektywny standard trasy

Mnogość parametrów sprawia że trudno je pokazać na mapie jednocześnie. Przydałby się zatem jakiś syntetyczny wskaźnik odpowiadający na pytanie: którędy warto jechać?
Nazwaliśmy taki parametr Rowerowym Standardem Trasy.

Zaczęliśmy od tego żeby określać Standard Trasy „ręcznie”, czyli subiektywnie przydzielając odcinkowi drogi pewną ocenę.  Okazało się to zbyt subiektywne i mało uniwersalne – nie wystarczy do uwzględnienia potrzeb różnych grup rowerzystów. Przykładowo dla sakwiarzy lub szosowców ważniejsza będzie jakość nawierzchni niż unikanie ruchu samochodowego, co z kolei będzie ważniejsze dla turystów z dziećmi. Dlatego „Standardów” może być wiele.

Wyznaczamy, na próbę, przykładowy Standard. Wyznaczamy go wg pewnego wzoru bazując na pozostałych parametrach drogi. Przykładowy Standard Trasy dzieli odcinki dróg na następujące kategorie:

• turystyczna (priorytetem jest odseparowanie od samochodów lub mały ruch, oraz przyzwoita jakość nawierzchni)
• dojazdowa (ważniejsza jest jakość nawierzchni)
• niezalecana (duży ruch lub niska jakość)

Przykładowy Standard nie uwzględnia (jeszcze) dwóch ważnych parametrów: walorów krajobrazowych oraz nachylenia trasy, które dla mniej wyczynowych rowerzystów jest istotnym parametrem.

Dobra wiadomość jest taka, że na internetowej, interaktywnej mapie można w perspektywie wyznaczać różne rodzaje Standardów Trasy – również definiowane przez użytkownika.

Co dalej

Na pewno kolejnym elementem, który warto by było na mapie oznaczyć (lub wyciągnąć z istniejących źródeł ) jest rodzaj krajobrazu: miasto, teren podmiejski, lasy, pola, itp oraz walory widokowe. Można także zastanowić się także jakie jeszcze z parametry warto dodać do mapy.

Warto również zweryfikować obecny schemat klasyfikacji oraz sposób wyznaczania Standardu Trasy. Zapraszamy do dyskusji.